– Den viktigaste saka for Nei til EU no er energipolitikken. Vi har ikkje lenger lov til å drive med eigen energipolitikk, seier Jostein Hansen. Han har gitt ut bok om historia til EU-kampen i Gloppen kommune.
Tidlegare lokallagsleiar Jostein Hansen har skrive boka «Soga om Gloppen Nei til EU 1969–2020». 16. mars vart boka lansert på Gloppen folkebibliotek. I Gloppen har nei-sida alltid stått sterkt. Ved folkerøystinga i 1972 sa heile 84 prosent av dei glopparane som røysta nei til medlemskap i EF. Over 20 år seinare, i 1994, stemte nær 78 prosent av dei nei igjen.
Gloppen Nei til EU har vore det sterkaste Nei til EU-lokallaget i landet i høve til folketalet. Ved den første folkerøystinga om medlemskap i 1972 hadde laget heile 1500 medlemmer. I 1994
hadde laget 636 medlemmer. I 1994 hadde laget 636 medlemmer. Det er svært høge tal i ei kommune med rett under 6000 innbyggjarar.
Første lokallagshistorie som er gjeven ut
Dette er første gongen det er skrive om arbeidet og historia til eit lokallag av Nei til EU, og det er passande at det er Gloppen som er først ut.
Jostein Hansen takka på lanseringa alle dei mange som har bidrege til boka. Fleire har bidrege med arkivmateriale og bilder, nokre med å lese gjennom manuset og kome med innspel til teksten, og andre har bidrege med å lese korrektur. Dei viktigaste er Jan Fossheim, kasserar i ved starten i 1969, Bernt Kristian Holtan, leiar i 1972, Sverre Folkestad, leiar i 1994 og varaordførar frå SV, Ove Eide, som har skreve 30 bøker, mange av dei lokalhistoriske, og Sindre Humberset, kasserar i lokallaget og fylkeslaget i svært mange år.
Hansen har forsøkt å få oversikt over alle dei som har vore aktive i Gloppen Nei til EU gjennom åra.
– Lista over alle tillitsvalde og aktive i boka er på 136 namn, og eg har nok ikkje fått med meg alle, fortalde Jostein Hansen.
Hansen (fødd 1944) er førsteamanuensis i sosiologi og samfunnsfag frå 1994 og er fødd på Sandane i Gloppen. Han har arbeidd på Høgskulen i Alta i 34 år, og hadde eit engasjement for Nordisk Samisk Instittutt i perioden 1986–1989 i Kautokeini/Guovdageidnu, der han laga ei konsekvensutgreiing om «Barenshavet Syd – konsekvensar for samiske busettingsområder», finansiert av OED (Olje- og energidepartementet). Han er no pensjonist. Han flytta i 2008 tilbake til fødestaden Sandane, der han har både mors- og farsslekta, men han vaks opp på Bryne på Jæren.
Hansen har tidlegare gitt ut boka Saueull, fossekraft og gründerånd: Evebøfoss fabrikker 1910–1984 (Selja 2019). Han har og vore leiar i Gloppen Nei til EU frå 2009 til 2022, og medlem av fylkesstyret fram til 2020.
(Artikkelen held fram under bildet)
Folkestyre viktigaste argument
Hovudargumentet for å stå utanfor EU har vore den same sidan den første EF-kampen.
– Eg har gjort ei innhaldsanalyse av det som var skrive om EF/EU i Firda Tidend i 1972 og 1994. Det viktigaste argumentet i begge perioder var at vi mistar sjølvråderetten vår, sa Jostein Hansen.
Også i dag er sjølvråderett den viktigaste grunnen til å seie nei til både EU og EØS.
– Den viktigaste saka for Nei til EU no er energipolitikken. Gjennom EØS får vi energibyrået ACER og RME (Reguleringsmynde for energi) som overstyrer norske energistyresmakter. Vi har ikkje lenger lov til å drive med eigen energipolitikk, slo forfattaren fast.
Solid dokumentert
Boka er rikt illustrert og har mange interessante faksimiler og utklipp som viser aktiviteten frå alle åra med nei-kamp. Og forfattaren har lagt ned eit stort arbeid med å finne kjelder. Det stadfesta Ove Eide under lanseringsmøtet. Han er sjølv forfattar og bokredaktør og har bidrege til boka.
– Dette er ei kjeldebasert og solid fagbok. Ho fokuserer på konflikt i lokalsamfunnet, i motsetnad til dei fleste lokalhistorier som fokuserer på semje. Det gjer boka ekstra spennande, sa Eide.
– Ikkje alt er negativt
Hansen har ikkje hatt ambisjonar om å kome med eit komplett bilete av EU-kampen i Gloppen. Dette er historia til nei-sida.
– Eg presenterer argumenta mot EU-medlemskap. Eg har ikkje sett det som mi oppgåve å presentere ja-argumenta. Det får nokon andre ta seg av. Men ikkje alt er negativt med EU, Erasmusprogrammet, som mellom anna dreier seg om studiefinansiering, og miljøpolitikken kan også ha mykje bra med seg. Likevel er den nasjonale sjølvråderetten det viktigaste, sa han.
Jostein Hansen var først ute med ei lokallagshistorie. Den fyrste historia til eit fylkeslag kom ut i 2021 om Østfold Nei til EU, og forfattar er Terje Bjørlo har laga ei svært grundig bok på heile 415 sider. Sogn og Fjordane Nei til EU er truleg neste lag ut. Fylkeslaget har engasjert forfattar Gaute Losnegård til å skrive historia til fylkeslaget og har løyvd 250 000 kroner til prosjektet.
Stort bilde i toppen: Jostein Hansen presenterte den nye boka om Gloppen Nei til EU på biblioteket på Sandane 16. mars 2023. (Sindre Humberset)
