– Vi kan få brexit utan avtale til å fungere

• Artikkel frå Standpunkt 3-2018. 

Forhandlingane mellom Storbritannia og EU om brexit vert stadig meir dramatiske. I mars 2019 går Storbritannia ut, men ei forhandlingsløysing er langt frå klar. På eit regjeringsmøte i juni på Chequers, landstaden til den britiske statsministeren, la regjeringa ein plan for kor langt dei kunne strekkje seg for å kome EU i møte i forhandlingane.

I juli gjekk først brexit-minister David Davis og så utanriksminister Boris Johnson av i protest mot Chequers-planen. Og det er ikkje sikkert at EU vil akseptere det britiske tilbodet.

I august offentleggjorde regjeringa kriseplanar for korleis Storbritannia skal kunne gå ut av EU utan ein avtale.

Brexit i trøbbel

Lee Rotherham er direktør for brexit-tankesmia The Red Cell, historikar og ein svært aktiv debattant. Han meiner utsiktene for brexit er usikre, men slett ikkje utan moglegheiter.

– I mediedebatten ser det ut som at brexit er i trøbbel. Korleis ser du på situasjonen?

– Brexit har alltid vore i trøbbel. Det var heile føresetnaden for at det vart folkerøysting i det heile. Etablissementet trudde dei ville vinne, seier han til Standpunkt.

Rotherham viser vidare til at dåverande statsminister David Cameron vart erstatta av Theresa May, ikkje av ein Leave-tilhengar.

– Og så var det ein katastrofal valkamp som reduserte statministeren sitt fleirtal så mykje at brexit-motstandarane i det konservative partiet – eit lite mindretal – fekk nytt mot.

– Legg til at den etablerte konsensusen i Whitehall og i embetsverket er at ‘endring er dårleg sjølv når status quo er strategisk forferdeleg’. Då har du eit problem. Men situasjonen er framleis ikkje utan moglegheiter.

Chequers-avtalen dårleg

Rotherham fortel at det har vore ein kontinuerleg kamp internt i den konservative regjeringa mellom embetsverket, som i hovudsak er mot brexit, og Remain-ministrane på den eine sida, og eit lite tal visjonære embetsmenn og Leave-ministrane på den andre.

– Kva er ditt syn på Chequers-tilbodet og avgangen til David Davis og Boris Johnson?

– Den første gruppa tilnærma seg brexit ut frå kva for nokre delar av EU-regelverket vi kan ta med oss når vi går ut. Den andre gruppa er prinsipielle og tek utgangspunkt i kva vi som eit land faktisk ønskjer å ende opp med. Den første gruppa har gjeve oss Chequers-avtalen i staden for den gode frihandelsavtalen vi skulle ha kjempa for. Vi kan framleis få ein slik frihandelsavtale med litt hell. Det er eit tap at Boris Johnson og David Davis har gått av, men det var vel uunngåeleg slik dei vart plassert på sidelina, meiner han.

– No Deal-brexit eksisterer ikkje

Rotherham avviser heile problemstillinga om Storbritannia kan kome til å ende opp med berre handelsregelverket i WTO-avtale, ein såkalla No Deal-brexit.

– No Deal-brexit er ikkje mogleg. Skremme-versjonen av No Deal er kun WTO-regelverket og ingen andre avtalar. Ein realistisk No Deal vil ha med tillegg slik at grensekryssande aktivitet framleis fungerer. På same måte som at USA har 147 avtalar med EU, og av dei kjem to tredelar frå multilaterale avtalar, seier han.

– Tenk på kor mykje vanskelegare det vil vere for eit medlemsland som ønskjer å melde seg ut om ti års tid?

– Påstanden om at No Deal vil vere ei katastrofe for landet er ein myte, basert på at dei ulike analytikarane ikkje har ein felles definisjon av No Deal-brexit.

– Eg påstår ikkje at vi ikkje vil få alvorlege problem ved ein No Deal. Desse problema må taklast. Eg har brukt over tre månader berre på å kartlegge problema, i eit dokument som vart på over to hundre sider. Det verkelege spørsmålet er kor mange av disse problema som kan reduserast eller verte tekne bort.

– Etter mi vurdering kan fire av fem problem løysast utan at vi treng seriøse forhandlingar om dei. Det vil framleis vere mykje arbeid, og mykje vil stå att. Men kva kan vi vente når EU byggjer ein superstat?

– Tenk på kor mykje vanskelegare det vil vere for eit medlemsland som ønskjer å melde seg ut om ti års tid?

Avviser EØS-løysing

Rotherham meiner Remain-tilhengarane har øydelagt for moglegheita til å bruke EØS som ein overgangsordning.

– Trur du tilslutting til EØS-avtalen er sannsynleg, og kva ville konsekvensane verte av det?

– Det kunne ha vore ei overgangsløysing. Men motstanden frå remain-sida etter folkerøystinga tok knekken på den løysinga. Ei kvar overgangsordning via EØS-avtalen vil ende opp med at Storbritannia går tom for bensin, parkert i ein bakke som leier tilbake til EU, og redde for å bruke bremsene.

– Kva meiner du er det mest trulege utfallet på dette punktet?

– Om Kommisjonen er rimelege vil dei akseptere Chequers-utkastet. Erfaringa tilseier at Kommisjonen ikkje vil vere rimelege, og at dei vil presse på vidare i den tru at May vil gje etter og tilby britane ei enda dårlegare løysing, meiner han.

– Det er heilt utelukka at dei konservative vil akseptere noko slikt, og det leier oss i retning av å bolte saman ein frihandelsavtale saman med ei pakkeløysing av sveitsisk type. Du kan godt kalle det ‘Lego-brexit’.

– Det vil vere ein tøff jobb for dei stakkars sjelene som må jobbe natta gjennom for å få avtalen på plass. Men det kan faktisk ende opp med å verte ein brexit som lova, fri frå gravitasjonskrafta i retning av ein stadig tettare union.

Bilete i toppen: Ny brexit-minister. I august besøkte den nye brexit-ministeren Dominic Raab EU sin sjefsforhandlar Michel Barnier i Brussel. Raab var aktiv på Leave-sida før folkerøystinga i 2016. Foto: EU-kommisjonen